Johan van Iersel

Hebben muziek en politiek met elkaar te maken? 

Interview en tekst: Annie Oude Avenhuis - 26 oktober 2017

Casals en Rostropovitch vormen zijn inspiratie. Johan van Iersel is cellist bij het Koninklijk Concertgebouw Orkest en actief in het Vermeer trio, Ensemble Caméléon en Camerata RCO. ‘Muziek en politiek hebben met elkaar te maken. Als musicus heb je ook ideeën over de wereld: maatschappelijke betrokkenheid is voor mij belangrijk.’ Hij is vader van twee zoons en praat over de combinatie werk en kinderen.

Kamermuziek
‘Muziek is mij met de paplepel ingegoten.’ Beide ouders zijn professioneel violist en speelden in Amsterdam Sinfonietta. In zijn jeugd gaan ze elke zomer drie weken naar zijn grootouders (pianist en altvioliste) in Domburg, die vlak bij de zee wonen. Johan speelt vanaf zijn zevende cello. Ze spelen veel kamermuziek. ‘Ik mocht altijd meespelen en vond dat geweldig, bijvoorbeeld het grote strijkkwintet van Schubert.’ Zijn jongere zus Feyona is freelance violist.

Van provincie naar Europa
Hoe ziet zijn muzikale loopbaan eruit? Zijn lessen beginnen in de Jong talenklas van het Utrechts conservatorium. Hij krijgt cello les van Lenian Benjamins. Hij speelt drie jaar in Euregio jeugdorkest. Via een auditie komt hij bij het Europees jeugdorkest. ‘Dat was een fantastische ervaring: zes weken lang repeteren en reizen met leeftijdgenoten langs de grote concertzalen in Europa.’ Op het conservatorium studeert hij cum laude af bij Elias Arizcuren.

Combinatie werk en kinderen
Johan heeft twee jongens van 4 en 6 jaar, Max en Kento. ‘De oudste speelt al aardig viool; de jongste kan nog niet kiezen tussen een altviool of fagot...’. Hij gaf zelf een drietal muziekworkshops op de school van zijn kinderen. Dat was geweldig, die openbare les op het schoolplein met alle ouders erbij. Hoe redt hij dat allemaal? ‘Veel van mijn collega’s en ik vinden de combinatie met kinderen ook niet altijd makkelijk. Die gebroken nachten met kleine kinderen zijn zwaar als je late concerten hebt en weer vroeg op moet. We reizen veel en dat moet je altijd goed organiseren.’

Splendor
Van Iersel is vanaf het begin betrokken bij Splendor, bijna 5 jaar als bestuurslid. Veel gesprekken zijn gevoerd over de balans tussen artistieke vrijheid en financiële haalbaarheid of concertzaal en laboratorium. ‘We kunnen een podium zijn met maatschappelijke betrokkenheid. Vooral Wilmar de Visser is een mooi voorbeeld van iemand die voorop loopt in die strijd.’ Daarnaast organiseert Johan steeds meer concerten voor musici, die geen lid zijn van Splendor, maar kan hen wel een podium bieden. ‘Binnenkort treedt mijn zus op met haar pianotrio en een zandkunstenares.’

Muziek en politiek
'Ik heb veel bewondering voor Pablo Casals en Rostropovich: beide beroemde cellisten hebben hun bekendheid gebruikt om een aantal politieke misstanden aan de orde te stellen. Rostropovich nam de schrijver Solzjenitsyn in huis. Vanaf die tijd was het afgelopen met zijn carrière in de Sowjet Unie. Eind jaren ‘70 is hij naar Amerika gevlucht.’ Wat trof jou daarin? ‘Door mijn muzikale opvoeding werd ik als musicus gefascineerd door de muziek, maar ik realiseer mij steeds meer dat muziek ook met politiek te maken heeft. Pablo Casals nam politieke stellingname tegen het regime van Franco en weigerde voor Nazi-Duitsland op te treden. Waar ligt de grens? Speel je in een land, waar de mensenrechten worden geschonden voor een grote zak met geld? Soms is het moeilijk om persoonlijke idealen en principes te verenigen met een instituut als het KCO: “Wij zijn er om muziek te maken en niet om politiek te bedrijven”. Ik zie steeds meer de grootheid van mensen, die tegen dictatoriale regimes durven op te staan. Muziek is geen politiek, maar het heeft wel met elkaar te maken. Met muziek kan je ook een boodschap brengen. Tijdens mijn ledenconcert speel ik de de zes cellosuites van Bach, samen met Nuala McKenna, met verhalen over het leven van Casals en Rostropovich.’